Keuzestress

Christine schrijft in dit bericht dat ze niet kon kiezen en dat ze daarom in de uitverkoop vijf paar schoenen tegelijk kocht. Wat gebeurt er in onze hersenen als we te veel keuze hebben? Waarom worden we er eerder ongelukkiger dan gelukkiger door? En hoe kun je omgaan met keuzestress als je in de uitverkoop rekken vol kleding ziet bijvoorbeeld? Of als je een kast vol kleren hebt en toch het gevoel hebt dat je niets hebt om aan te trekken? Ik heb het even voor je uitgezocht.

Wanneer je veel te kiezen hebt, raakt je brein overweldigd. Wat kan leiden tot het fenomeen dat bekendstaat als keuzestress of keuzeparadox. Dit gebeurt wanneer het aantal opties zo groot is dat het moeilijk wordt om een beslissing te nemen, met name als alle opties aantrekkelijk lijken.

Voorbeeld: Als kinderen te veel speelgoed hebben om uit te kiezen spelen ze niet, maar gaan ze 'klieren'. Een teken dat ze gestresst/gefrusteerd zijn, zich niet fijn voelen. Zodra je ze minder speelgoed geeft waaruit ze kunnen kiezen, worden ze rustiger en creatiever. En ook gelukkiger.

Wat er gebeurt in je hersenen bij te veel keuzes

1. Activering van de prefrontale cortex: Dat is het deel van de hersenen dat verantwoordelijk is voor besluitvorming en impulsbeheersing. De prefrontale cortex wordt geactiveerd wanneer je een keuze moet maken. Hoe meer opties er zijn, hoe harder dit deel van je hersenen moet werken om de voor- en nadelen van elke optie te overwegen.
2. Mentale uitputting: Bij het overwegen van veel keuzes verbruikt de prefrontale cortex meer energie. Hierdoor kun je je mentaal uitgeput voelen, wat de kwaliteit van je beslissingen beïnvloedt en zelfs kan leiden tot besluiteloosheid.
3. Verhoogde niveaus van cortisol: Het overweldigd worden door keuzes kan zorgen voor een toename van het stresshormoon cortisol. Hoge cortisolniveaus kunnen op hun beurt leiden tot gevoelens van angst, frustratie en spanning.
4. Activatie van het beloningssysteem: Wanneer je een keuze maakt, verwacht je dat deze keuze leidt tot een positief resultaat (beloning). Maar als je geconfronteerd wordt met te veel opties, wordt het moeilijker om in te schatten welke optie de beste beloning zal opleveren. Hierdoor kan het beloningssysteem minder effectief werken, wat leidt tot onzekerheid en minder tevredenheid over de uiteindelijke keuze.
5. Afname van dopamineproductie: Dopamine is een neurotransmitter die geassocieerd wordt met genot en motivatie. Ook wel het gelukshormoon genoemd. Bij een overdaad aan keuzes kan de dopamineproductie dalen omdat het moeilijker wordt om beslissingen te nemen. Wat kan leiden tot een verminderde motivatie en minder plezier in het proces.
6. Spijt en het ‘had ik niet beter anders kunnen kiezen’-effect: Na het maken van een keuze kan de hersenactiviteit zich richten op de gemiste kansen van de andere opties. Dit kan leiden tot gevoelens van spijt of de gedachte dat een andere keuze beter had kunnen zijn. Wat vervolgens weer kan leiden tot ontevredenheid, zelfs als de uiteindelijke keuze objectief gezien goed is.

Waarom te veel keuzes nadelig kan zijn

• Hoe meer opties er zijn, hoe moeilijker het wordt om tot een beslissing te komen.  Dit kan leiden tot besluiteloosheid of het uitstellen van beslissingen. Zie mijn voorbeeld hierboven.
• Zelfs als je een goede keuze hebt gemaakt, kun je blijven piekeren over de andere opties, wat je tevredenheid over de gemaakte keuze vermindert. Dit wordt de keuzeparadox genoemd. Meer opties leiden dus niet tot meer geluk, maar juist tot minder.
• Het beoordelen van veel opties kan uiteindelijke uitdraaien op minder aandacht voor elke optie afzonderlijk, waardoor de kans groter wordt dat je een keuze maakt die uiteindelijk niet optimaal is.

Hoe je keuzestress kunt verminderen

1. Probeer het aantal keuzes te beperken. Bijvoorbeeld, als je kleding uitkiest, beperk jezelf dan tot een paar kledingstukken in plaats van de hele kast te overwegen. Dat doe je door bijvoorbeeld je winterkleding op te bergen. En alles wat niet meer past bij wie je nu bent, uit je kast te verwijderen. Maak foto’s van je outfits en bewaar die op je mobieltje. Maar het allerbelangrijkste, zorg dat je een (kleine) garderobe krijgt waarmee je veel combinaties kunt maken. En die garderobe krijg je door slechts een paar kleuren te kiezen die goed bij elkaar passen, zodat je veel kunt kleding kunt combineren.
2. Stel criteria op. Heb voor jezelf duidelijk waar je outfit aan moet voldoen, voordat je begint met kiezen. Dit helpt je om sneller kleding uit te sluiten die niet aan je eisen voldoet. Je kunt dan bijvoorbeeld denken aan een outfit voor een sollicitatiegesprek of een eerste date.
3. Het hoeft niet perfect te zijn. Focus op tevredenheid in plaats van perfectie. Probeer te kiezen voor een optie die ‘goed genoeg’ is, in plaats van te streven naar die ene perfecte outfit.
4. Geef jezelf een vastgestelde tijd om een keuze te maken. Dit dwingt je om sneller te beslissen en voorkomt overdenken. Leg ‘s avonds je kleding klaar voor de volgende dag, je zult zien dat je rustiger slaapt.

Door deze technieken te gebruiken, kun je de stress van te veel keuzes verminderen. En houd je tijd over voor andere en leukere dingen.